Veli Tiryaki

Tülütabak, Milli Mücadele dönemi (1919-1922) Balıkesir'de ellerinde yeterli silah olmadığı için koyun ve keçi postu giyip, at kuyruğu takıp, el, kol ve yüzlerini soba isiyle siyaha boyayarak çan ve değneklerle Yunan askerlerini korkutup kaçırmak için ürkütücü bir görünüme bürünen yerel kahramanlara verilmiş bir addır.

 

Özünde Tülütabaklar, 1900'lerde Balıkesir’in en yaygın mesleklerinden biri olan "debbağ"lardır. Yani deri ustalarıdır. Millî Mücadele yıllarında Balıkesir, diğer işgal edilen yerlerden farklı bir görünüm sergilemiştir. İşgâle 14 ay direnen Balıkesir halkı, kendisi için tarihe mâl olacak farklı direniş yöntemleri geliştirmiştir. Balıkesir halkının bu direnişinde öne çıkan kesim ise, debbağlar olmuştur. Balıkesir'de bulunan debbağlar, silahları olmamasına karşın düşman askerlerine karşı mücadele edebilmek için en iyi bildikleri işe, dericiliğe sığındılar ve çokça kullandıkları keçi postlarını üstlerine, tıpkı hayvan kürkü giyen ilk insanlar gibi geçirdiler. Debbağlar bununla da kalmayıp deri işlerken yakılan ateşten kalan isi de sulandırarak tüm vücutlarına sürdüler ve başlarına da yine keçi postundan yapılma bir başlık takarak kendilerini insandan çok, insan ile hayvan arasında bir görüntüye sahip olan fantastik bir yaratığa benzetmeye çalıştılar.

Tülütabaklar'ın asıl amaçları hedef şaşırtmaktır. Millî Mücadele yıllarında Balıkesir bölgesinde yapılan direniş yanlısı toplantılar Yunan garnizon komutanının dikkatini çekmiştir ve bunları engellemek için gece devriyelerini arttırmıştır. Tülütabaklar da bu toplantıları engellemek için devriyeye çıkan Yunan askerlerinin dikkatini dağıtmak için ve ellerine çan ve değnekler geçirip geceleri şehirde devriye gezen Yunan askerlerinin karşılarına çıkıp geri kaybolarak onları korkutmaya çalışmıştır. Nitekim bu planları da tutmuştu. Geceleri korkunç yaratıklar gördüğünü söyleyen yaratıklar tarafından saldırıya uğrayan, geceleri dışarıda rahatça dolaşamayan askerler, Yunan ordusu için büyük bir sorun hâline gelmeye başlamıştı. Bu kendine has yöntem işe yaramış ve Millî Mücadele'nin devamlılığı sağlanmıştır.

O günden sonra Kuvayi Milliye şehri Balıkesir ve ilçelerinin düşman işgalinden kurtuluş günleri "Tülütabak" gösterisi yapılmaktadır. UNESCO'nun Balıkesir’in somut olmayan kültürel miras listesinde yer alan Tülütabaklar, Balıkesir'e özgü bir gelenek olarak yıllardır sürdürülmektedir.

Derleyen: Sinan Acartürk

Kaynak: (Balıkesir İl Milli Eğitim Müdürlüğü), Prof. Dr. Hikmet Turhan Dağlıoğlu 'Balıkesir’in Tarihi Hikayesi: Tülütabak' Kaynak Dergisi 1936)

Görsel: Nikos Vavdinoudis (pinterest) "temsili"